بن و شناسه ۴.۱ (۴۴۰)

بن و شناسه در دستور زبان فارسی بن و شناسه «بُـــــن» بُن: به ریشۀ فعل «بُن» می‌گویند که فعل از آن گرفته و ساخته می‌شود. یعنی فعل هم ظاهر لفظ خود را از آن گرفته است و هم معنای خود را. ما در زبان فارسی دو «بُن» داریم که پیش از این به اندازۀ لازم…

روابط لفظی و معنایی کلمات ۴ (۳۳)

روابط لفظی و معنایی کلمات (واژگان) در زبان فارسی روابط لفظی و معنایی کلمات در هر زبان؛ کلمات با هم روابطی دارند که ممکن است به ظاهر کلمه مربوط باشد یا معنای کلمات. بخشی از این روابطِ میانِ کلمات، در آرایه‌های بدیع دیده می‌شود. اگر کلمات از نظر لفظی با هم ارتباط داشته باشند، «بدیع…

واژگان بیگانۀ زبان پارسی ۵ (۱)

حضور واژگان بیگانه در زبان پارسی؛ خوب یا …؟ واژگان بیگانۀ زبان پارسی من در طول سال‌های تدریسم، همواره بر استفاده از واژگان اصیل پارسی به جای معادل‌های بیگانه (عربی، مغولی، انگلیسی، فرانسوی، روسی، آلمانی و …) تاکید داشته و دارم. گاهی اوقات بعضی از دوستان دانش آموز بودند که از من حساس‌تر بوده و…

صفت های بیانی ۴.۱ (۲۸۴)

انواع صفت بیانی       «صفت بیانی»     * همان گونه که پیشتر خواندیم؛ «صفت بیانی» یکی از «وابسته های پَسین» در «گروه اسمی» است.   «صفت بیانی»: واژه‌ای است که در بارۀ «اسم» پیش از خودش توضیح می‌دهد یا یک ویژگی آن را بیان می‌کند.   اسمی که «صفت بیانی» آن را…

گروه اسمی و وابسته ها ۴.۴ (۱۶۹)

گروه اسمی؛ وابسته های پیشین و وابسته های پَسین         گروه اسمی و وابسته‌ها     «گروه اسمی و وابسته‌های پیشین و پَسین»     همان طـور کـه مـی‌دانیـد؛ هر «گروه اسـمی»، یک «هسـته» دارد کـه «اسم» است و می‌تواند بـا یک یا چند «وابسـتۀ پیشـین و پَسین» همراه شود.    …

نقش دستوری کلمات (۲) ۴.۶ (۱۱۸)

نقش دستوری واژگان در زبان فارسی         نقش دستوری واژگان (کلمات) در زبان فارسی (بخش دوم)       نقش دستوری کلمه ها     منادا     منادا: هر گاه کسی یا چیزی را صدا بزنیم، به آن منادا می‌گوییم؛ یعنی صدا زده شده یا ندا زده شده. معمولا بیشتر اوقات…

نقش دستوری کلمات (۱) ۴.۲ (۳۸۰)

نقش دستوری واژگان در زبان فارسی         نقش دستوری کلمات (۱)       نقش دستوری واژگان (کلمات) در زبان فارسی (بخش یکم)     تجزیه و ترکیب       پیش از این گفتیم که در دستور زبان فارسی (در قلمرو زبانی) هر واژه را از دو جهت بررسی می‌کنیم.  …

فعل معلوم؛ فعل مجهول ۴.۲ (۷۶)

فعل مجهول و فعل معلوم         «فعل معلوم؛ فعل مجهول»       به دو جملۀ زیر و تفاوت آنها توجه کنید:   الف) مریم کتاب می‌خوانَد. ب) کتاب خوانده می‌شود.   فعل جملۀ «الف» به «نهاد» نسبت داده شده است. «نهادی» که «فاعل» جمله است.   و فعل جملۀ «ب» به…

بن ماضی؛ بن مضارع ۴.۲ (۱۱۴۷)

بُن مضارع و بُن ماضی         بن ماضی – بن مضارع       «بُن ماضی» (ریشۀ فعل زمان گذشته) و «بُن مُضارع» (ریشۀ فعل زمان حال)   آیا شما دانش آموز دورۀ متوسطۀ دوم (پایه های دهم، یازدهم و دوازدهم) هستید؟   اگر پاسختان مثبت است، حتما با «بُن ماضی» و…

جملۀ ساده؛ جملۀ مُرکّب ۴ (۳۶۸)

جملۀ مُرکّب و جملۀ ساده         «جملۀ ساده» و «جملۀ مرکب»       تعریف جملۀ ساده؛ جملۀ مُرکّب:   * «جملۀ ساده»، جمله‌ای است که اجزای کمتری دارد و به سادگی منظور را به مخاطب انتقال می‌دهد. در قلمرو زبانی؛ جمله‌ای که یک فعل داشته باشد (تک فعلی)، «جملۀ ساده» نامیده…

حذف فعل به قرینه ۳.۹ (۱۶۴)

حذف فعل به قرینۀ لفظی یا معنوی         قلمرو زبانی در کتاب فارسی       از امروز و در این بخش، به نکاتی از قلمرو زبانی کتاب‌های فارسی پایه‌ی دهم، یازدهم و دوازدهم می‌پردازیم. آن گاه در بارۀ آن ها با شما به گفتگو خواهیم نشست. لطفا پرسش ها و نظرات…

سرنوشت واژگان زبان فارسی در طـــول زمان ۴.۷ (۶)

  سرنوشت واژگان در طول زمان سرنوشت واژگان در طول زمان * در هر زبان، واژه‌ها و معنای آن‌ها همیشگی و ماندگار نیستند. ممکن است در گذر زمان، برای هر واژه یکی از چهار وضعیت زیر پیش آید: ۱. بنا به دلایل سیاسی، مذهبی، فرهنگی یا اجتماعی، واژه از فهرست واژگان زبان حذف شود و دیگر…